Mulch (mùn) có thể là cách vô cùng đơn giản nhưng lại mang lại nhiều lợi ích nhất đối với ngôi vườn của anh chị. Mulch là tên gọi chung cho loại vật liệu được sử dụng để xử lí che phủ bề mặt đất trồng. Dưới đây là những thông tin ngắn gọn về lợi ích của mulch và cách sử dụng mulch hiệu quả.
Lợi ích của mulch
Mulch có rất nhiều lợi ích sau:
- Tăng cường độ ẩm: Mulch có tác dụng như 1 màn chắn ngăn ngừa sự bốc hơi nước, giữ độ ẩm cho đất lâu hơn
- Cách nhiệt cho bộ rể: Với 1 lớp mulch, đất ở quanh rể sẽ mát hơn vào mùa nóng và ấm hơn vào mùa đông
- Ngăn cỏ dại: Với việc bị che khuất và không có ánh nắng, hạt cỏ khi bị phủ bởi một lớp mulch đủ dày sẽ rất khó nảy mầm và phát triển. Những hạt cỏ bay trong gió và rơi trên bề mặt của lớp mulch, không thể tiếp xúc với đất cũng khó phát triển. Cho dù cây cỏ dại nào kiên trì chịu khó và lớn lên thì bạn cũng rất dễ nhổ bỏ vì rất yếu
- Tạo môi trường thuận lợi cho vi sinh vật, côn trùng có lợi và giun đất phát triển trong đất
- Chống sói mòn đất: Nước tưới hoặc mưa khi rơi trực tiếp vào đất có thể gây bào mòn, rửa trôi, giảm chất lượng lớp đất bề mặt. Lớp mulch sẽ ngăn chặn điều này.
- Tăng cường chất dinh dưỡng cho đất: Lớp mùn sẽ phân huỷ theo thời gian và góp phần cải tạo đất.
Loại mulch nào tốt.
Theo tổ chức Sacramento Tree Foundation, bản xếp hạng dưới đây giúp bạn có lựa chọn loại mùn hợp lí
Loại mulch tốt nhất:
Vụn gỗ tự nhiên (natural wood chips), gồm vụn từ cắt tỉa và chặt bỏ cây. Vật liệu này được tạo ra bằng cách xay/cắt tất cả các phần trên mặt đất của cây, bao gồm vỏ cây, ruột gỗ, cành và lá cây.
Loại “cũng ok”:
- Lá vụn, rơm rạ, cỏ cắt, phân trộn, v.v. Chỉ sử dụng các nguồn không có cỏ dại.
- Vỏ cây. Vỏ cây không dễ bị phân hủy như ruột gỗ nên không cải thiện được đất nhiều qua thời gian. Mặc dù vỏ cây giúp duy trì độ ẩm nhưng nó không kết dính lại với nhau để tiết kiệm nước và ngăn ngừa cỏ dại tốt nhất.
- Hộp/bìa/giấy Các tông. Mặc dù các tông cuối cùng sẽ phân hủy để làm giàu đất nhưng nó có thể ngăn nước đến rễ cây. Nếu sử dụng phương pháp này, hãy chọn bìa cứng không phủ sáp và không có nhựa hoặc ghim.
Loại “không lí tưởng lắm”:
- Cỏ. Cỏ cạnh tranh với rễ cây về nước và chất dinh dưỡng, đồng thời nó tiết ra các chất hóa học ngăn cản sự phát triển của cây. Ngoài ra, cây có yêu cầu về nước khác với cỏ, cần ngâm chậm và sâu hơn để phát triển khỏe mạnh (và một số cây, như cây bản địa thích nghi với mùa hè khô hạn, có thể bị tổn hại do tưới cỏ vào mùa hè). Nếu bạn muốn cây non phát triển nhanh, hãy để cỏ cách xa vùng rễ của chúng.
- Vải cảnh quan thấm nước. Vải cảnh quan cho phép nước đi qua. Ban đầu lớp này có thể chặn một số cỏ dại và vẫn cho phép nước đến rễ cây. Tuy nhiên, một số loại cỏ dại như cỏ Nutsedge và cỏ Bermuda sẽ phát triển trực tiếp qua vải cảnh quan. Và khi lá, lớp phủ, bụi và các vật liệu hữu cơ khác tích tụ và phân hủy trên lớp vải cảnh quan, cỏ dại vẫn có thể nảy mầm ở lớp trên cùng này. Lớp vải này đóng vai trò như một rào cản ngăn cản chất dinh dưỡng quay trở lại đất.
Loại “có hại”:
- Cỏ nhân tạo. Vật liệu này được làm bằng nhựa, có khả năng làm nóng đất, tăng nhu cầu về nước cho cây và ngăn chặn các chất hữu cơ bị phân hủy để nuôi đất và rễ cây.
Loại “siêu có hại”:
- Đá và sỏi. Một trong số những kẻ thù của mùn gỗ là đá và sỏi. Thay vì bảo tồn độ ẩm, chúng làm nóng đất, khiến rễ cây khát nước và căng thẳng. Trọng lượng của chúng nén chặt đất từ từ theo thời gian và chúng không mang lại lợi ích gì cho sức khỏe của đất.
- Decomposed granite. Đây là vật liệu “trending” hiện nay trong thiết kế cảnh quan. Mặc dù hấp dẫn nhưng việc lắp đặt nó thường đòi hỏi phải nén và/hoặc phân loại đất, điều này gây hại cho rễ cây hiện có và tạo điều kiện đất kém cho cây mới. Vì được làm từ đá nên nó làm tăng nhiệt độ đất vào mùa hè và không giống như các vật liệu hữu cơ như dăm gỗ, nó không cung cấp dinh dưỡng cho đất khi phân hủy. Đôi khi chất ổn định được thêm vào để liên kết vật liệu lại với nhau và tạo thành bề mặt giống như bê tông, khiến nước không thể chạm tới rễ cây.
- Vải nhựa ngăn cỏ dại (weed barrier). Tương tự như vải cảnh quan nhưng khả năng thấm nước tệ hơn nữa.
- Cao su. Cao su không mang lại lợi ích gì cho việc tạo đất, ngoài ra vật liệu này còn làm nóng vùng rễ.
Cách sử dụng mulch
Việc sử dụng mulch thì quá đơn giản, tuy nhiên có vài điều cần lưu ý:
- Để có hiệu quả tốt nhất thì độ dày của lớp mulch phải từ 2-4inch.
- Khi phủ mulch, cần tránh phủ lên phần đất ở gốc (trunk). Với cây non, thì giữ khoảng cách so với gốc 1-2 inches là phù hợp. Khi cây lớn hơn thì nâng khoảng cách lên cho tới 6 inches.Không nên vun lên thân cây. Người ta thường gọi hành động này là volcano mulching vì phần mulch vun lên như một ngọn núi lửa. Thân cây khi tiếp xúc trực tiếp với mulch sẽ dễ bị thối vỏ vì liên tục tiếp xúc với độ ẩm cao.
- Khoảng một năm một lần cần phủ thêm lớp mùn lên trên cùng để bù cho lớp đã phân huỷ. Không để cỏ hay cây khác mọc gần thân cây.
- Nếu điều kiện cho phép thì nên phủ mulch rộng đến mức drip line (vùng bóng thẳng của tán cây xuống đất). Rể non của cây (loại rể có thể hút chất dinh dưỡng hiệu quả nhất – feeder roots) không nằm ở gần gốc cây mà ở xa, hướng ra ngoài drip line.