(Nguồn: University of California Statewide Integrated Pest Management Program (UC IPM) – ipm.ucanr.edu)
Sâu vẽ bùa (Phyllocnistis citrella) là một loài gây hại phổ biến trên các loại cây có múi ở California như cam, chanh, quýt và bưởi. Loài bướm nhỏ này có nguồn gốc từ châu Á và được ghi nhận xuất hiện ở California từ năm 2000. Từ đó, nó đã lan rộng khắp miền Nam và miền Trung của tiểu bang, đặc biệt ở những khu vực có khí hậu ấm áp và cây trồng quanh năm.
Đặc Điểm Và Tác Hại
Tác hại của loài sâu này rõ rệt nhất ở giai đoạn sâu non, sống bên trong mô lá, ăn phần thịt giữa hai lớp biểu bì, tạo nên những đường hầm ngoằn ngoèo dễ nhận biết. Lá bị hại thường bị cuộn lại, nhăn nhúm và giảm/mất khả năng quang hợp bình thường.
Bướm trưởng thành của sâu vẽ bùa có kích thước rất nhỏ, chỉ khoảng 4 mm, với cánh bạc và một đốm đen ở đuôi cánh.
Điều quan trọng mà người trồng cây cần biết là trên cây trưởng thành, thiệt hại của sâu vẽ bùa thường chỉ mang tính thẩm mỹ. Chỉ có với cây non hoặc vườn mới trồng, sâu có thể làm giảm tốc độ phát triển, cản trở quá trình tạo tán và ảnh hưởng đến năng suất lâu dài.
Vòng Đời Và Sự Phát Triển
Vòng đời sâu vẽ bùa kéo dài từ 3 đến 7 tuần tùy điều kiện môi trường. Bướm trưởng thành sống khoảng 1–2 tuần và hoạt động mạnh vào sáng sớm hoặc chiều tối. Trứng được đẻ trên mặt dưới của lá non, nở sau khoảng một tuần. Sâu non phát triển trong lá qua bốn giai đoạn, sau đó rời khỏi đường hầm để hóa nhộng trong phần mép lá cuộn lại. Nhiệt độ thuận lợi cho sâu này phát triển là 70º to 85ºF. Ở những có nhiệt độ cao thì sâu thường bị khô và chết vào cuối mùa hè.
Quản Lý Và Phòng Ngừa
Đối với cây cam quýt trưởng thành trong vườn nhà, việc can thiệp bằng thuốc hóa học thường không cần thiết. Tổn thương chủ yếu mang tính thẩm mỹ và thường được kiểm soát tự nhiên bởi các ong ký sinh như Cirrospilus và Pnigalio. Đồng thời, việc phun thuốc trừ sâu lên lá thường không có tác dụng đáng kể vì không “chạm” được đến chúng khi chúng đục dưới lớp biểu bì của lá. Vì vậy, nên tránh sử dụng thuốc trừ sâu phổ rộng vì có thể tiêu diệt thiên địch có lợi, và ảnh hưởng tiêu cực đến các loài côn trùng giúp cây thụ phấn.
Với cây non hoặc vườn thương mại, có thể sử dụng thuốc gốc imidacloprid (dạng tưới gốc) hoặc các chế phẩm sinh học như spinosad và azadirachtin trong giai đoạn ra lộc. Tránh phun thuốc trong thời gian cây ra hoa để bảo vệ ong thụ phấn.
Một loại thuốc trừ sâu chứa imidacloprid đã từng rất phổ biến đối với người trong ở California là Bayer Advanced Fruit, Citrus, and Vegetable Insect Control. Thuốc này có tác dụng lâu dài (1-3 tháng). Người trồng cần tưới thuốc này vào gốc cây, và thuốc sẽ mất khoảng 1-2 tuần để ngấm dần lên phần lá và phát huy tác dụng. Tuy nhiên thuốc này có tác dụng tiêu cực tới ong thụ phấn nên đã bị cấm bán ở California.
Giám Sát Và Dự Báo
Nếu việc phun thuốc trừ sâu là điều thật sự cần thiết, người trồng có thể sử dụng bẫy pheromone để nhận biết sự xuất hiện của loài sâu này, và xác định thời điểm cần can thiệp hoặc phòng ngừa. Treo bẫy ngang tầm vai và kiểm tra hàng tuần, đặc biệt trong mùa hè – thời điểm sâu phát triển mạnh nhất. Lưu ý bẫy này chỉ giúp xác định sự xuất hiện của loài sâu này, không có tác dụng đáng kể đến việc ngăn ngừa hay loại trừ.
Kết Luận
Sâu vẽ bùa hiếm khi gây hại nghiêm trọng cho cây trưởng thành ở California. Biện pháp hiệu quả nhất là duy trì cây khỏe mạnh, khuyến khích thiên địch, giảm thiểu bón đạm và cắt tỉa quá mức. Việc giám sát bằng bẫy pheromone và áp dụng các biện pháp sinh học có thể giúp kiểm soát tốt loài gây hại này mà không cần dùng thuốc hóa học.